x
შვიდიანის სიმბოლური დატვირთვა ლიტერატურაში

image

სიმბოლდრამის მიხედვით, ციფრი შვიდი ხასიათდება სამყაროს უნივერსალური იდეით; 7 მუსიკალური ნოტი, 7 კვირის დღე და მაგიური შვიდეული, რომელიც განსაზღვრავს ადამიანის მეხსიერებას, თუმცა ეს მხოლოდ როდია. შვიდიანი უძველესი დროიდან სრულყოფისა და სიმშვიდის რიცხვია. შვიდდღიანი კვირა ჯერ კიდევ ძველმა ქალდეველებმა შემოიღეს და მალე, დროის განზომილებად იქცა მცირე აზიისა და ახლო აღმოსავლეთის ბიბლიურ სივრცეში, სადაც მტკიცდებოდა ღმერთის მიერ მოსესთვის ბოძებული კანონები. დაბადების წიგნის მიხედვით, ღმერთმა ქვეყნიერების შექმნას შვიდი დღე მოანდომა დასვენების დღის, შაბათის ჩათვლით. წმინდა იოანეს გამოცხადებაში ნახსენებია შვიდსანთლიანი შანდალი, ხოლო ძველ აღთქმაში რიცხვი შვიდი სამოცდაჩვიდმეტჯერ არის ნახსენები. ქრისტიანული ლოცვა „Pater noster“ („მამაო ჩვენო“), შედგება შვიდი ვედრებისგან უფალი ღმერთისადმი (მათ 6:9-13). იოანე ღვთისმეტყველი თავისი „აპოკალიფსით“ მიმართავს აზიის შვიდ ეკლესიას: ეფესოს, სმირნის, პერგამოს, თიატირას, სარდესის, ფილადელფიისა და ლაოდიკიის ეკლესიებს. მათე მახარებელი აღნიშნავს გულმოწყალების შვიდ ვალდებულებას: მშიერთა დაპურება, მწყურვალთა სმევა, შიშველთა შემოსვა, უცხოთა შევრდომა, სნეულთა მიხედვა, პატიმართა მოკითხვა, მიცვალებულთა დამარხვა. ქრისტიანისთვის შვიდი მომაკვდინებელი ცოდვა და მათი წამალი - შვიდი სათნოება არსებობს: ამპარტავნება-სიმდაბლე, ანგარება-მოწყალება, სიძვა-უმანკოება, მრისხანება-სიმშვიდე, ნაყროვანება-მარხულობა, შური-სიყვარული, სასოწარკვეთილება-სასოება; ახალი აღთქმის მიხედვით კი შვიდი საიდუმლო არსებობს: ნათლისღება, მირონცხება, ზიარება, სინანული, ზეთის კურთხევა, ქორწინება, მღვდლობა. არსებობს სულიწმიდის შვიდი ნიჭი: შიში ღვთისა, ღვთისმსახურება, ძლიერება, ზრახვა, მეცნიერება, გულისხმიერება, სიბრძნე. შვიდიანს განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება იოანე ღვთისმეტყველის გამოცხადებაში: აზიის შვიდი ეკლესია, რისხვის შვიდი თასი შვიდი ბეჭდით დაბეჭდილ წიგნში, კრავი შვიდი რქით და შვიდი თვალით, შვიდი ანგელოზი საყვირებით, წითელი გველეშაპის შვიდი თავი და შვიდი ჯიღა. ლუკას სახარებაში ნახსენებია მარიამი, მაგდალინელად წოდებული, რომლისგანაც შვიდი ეშმაკი გავიდა . საინტერესოა, შვიდიანის სიმბოლური დატვირთვა, როგორ აისახა ლიტერატურაში, კერძოდ, ამ მხრივ ჩემი ინტერესის საგანს წარმოადგენს უძველესი აქადური, ლიტერატურული ძეგლი „გილგამეშიანი“ და რუსთველის „ვეფხისტყაოსანი.“ „გილგამეშიანში“ ურუქი, უპირატესად, ქალღმერთის ქალაქია, სადაც იდგა მთელი შუმერეთისთვის სათაყვანო ტაძარი ე. წ. „ციური სახლი“, სადაც თქმულების თანახმად, ჩამოუყვანია ციდან ინანა ენმერქარის აფქალს, ერთ-ერთს იმ შვიდ ბრძენკაცთაგან, რომლებიც ასევე ეპოსის ბოლოში არიან მოხსენიებულნი: „იქნებ, აგური გამომწვარი არ არის? იქნებ, შვიდმა ბრძენმა არ ჩაუყარა საფუძველი?“ მაგრამ მხოლოდ ეს როდია; შვიდიანი ნაწარმოების ფაბულაშიც დომინირებს. თითოეული მნიშვნელოვანი ფაქტი თუ მოვლენა მასთანაა დაკავშირებული. „ექვს დღეს და შვიდ ღამეს ნერბავდა ენქიდუ შახმათს“, გილგამეში ბრძოლის წინ იმოსებოდა შვიდ პერანგში; გილგამეში მიმართავს იშთარს: „სრულძალოვანი გიყვარდა ლომი, შვიდი და შვიდი ორმო გაუთხარე“, ანუ ეუბნება იშთარს: „თუ შევასრულე, რასაც შენ მოითხოვ, შვიდ წელიწადს ბზე მოვა ცარიელი“. საყურადღებოდა ისიც, რომ გილგამეში ენქიდუს ექვს დღეს და შვიდ ღამეს დასტიროდა. უთანაფიშთის აცნობებს გილგამეში: „მეშვიდე დღეზე მზად იყოს ხომალდი“. წარღვნის დროსაც ვკითხულობთ: „ექვს დღეს და შვიდ ღამეს მიმოდიოდა წარღვნის ქარიშხალი და გრიგალი ხმელეთის დამქცევი.“ უთანაფიშთი უკვდავების მოპოვების სურვილით შეპყრობილ გილგამეშს პირობას უყენებს, ექვსი დღე და შვიდი ღამე უნდა გეღვიძოსო, შესაბამისად, მისი ცოლი ძილის ბურანში გახვეულ გაბუდაყენულ გმირს შვიდ კვერს უცხობს, როგორც დამარცხების საბუთს. თვით ეპოსის ბოლოშიც კი ნახსენებია ეს საკრალური ციფრი: „იქნება, გამომწვარი არ იყოს აგური, იქნებ, შვიდ ბრძენ კაცს არ ჩაედოს.“ საინტერესოა, როგორ ხსნის შვიადიანის დომინირებას „გილგამეშიანში“ მისი ერთ-ერთი ქართულად მთარგმნელი, ზურაბ კიკნაძე. იგი მიიჩნევს, რომ ექვსი არასრული ციფრია, რომელიც მიისწრაფის შევსებისკენ, უახლოესი რიცხვისაკენ, ანუ შვიდისკენ, რომელიც თავისთავად, საკრალურ ციფრს წარმოადგენს. გილგამეშის ეპოსი დღეისათვის ცნობილი პირველი ეთიკურ-ფილოსოფიური ხასიათის ეპოსია მსოფლიო მწერლობაში და ასევე, პირველი ლიტერატურული ნაწარმოებიც, ამიტომ არსებულ ლიტერატურასთან შეუძლებელია პარალელების პოვნა, თუმცა, ვფიქრობ, იმის თქმა შეიძლება, რომ საინტერესოდ და აქტუალურობისკენ სწრაფვითაა დასმული საკითხები, სადაც დიდ როლს ასრულებს შვიდიანის დატვირთვა. დავიწყოთ იქიდან, რომ ბაბილონის მეფე წარმოადგენდა მზე-ღმერთის გამოსახულებას, მისი დღეობა კი დიდი ზეიმით ეწყობოდა, სადაც 7 დღის განმავლობაში იქნებოდა სოციალური თანასწორობა, ყველა მეფე და მონა, მდიდარი და ყმა, ყველა ერთი იყო. აღსანიშნავია ისიც, რომ უძველესი გადმოცემით, ირანის მეფედ ითვლებოდა ჯემში (იგივე „მეფე-მზე“), რომელმაც ააშენა თავისი სატახტო ქალაქი პერსეპოლისი, რომელშიც შვიდი საკვირველება იყო მოთავსებული. უკვე ძვ. წ. მე-6 საუკუნეში პითაგორამ აღნიშნა, რომ ჩანგის გამომგონებელმა ეს საკრავი მოაწყო შვიდთა მნათობდა სფეროების მიხედვით და თვით ეს შვიდი მნათობი შვიდსიმიან ჩანგად წარმოადგინა. ფ. ზავსკლ. ამის ზუსტი სახელი გასარკვევიია)) ის მიხევით კი, ყაზვინის კოსმოგრაფიაში დახატული შვიდი მნათობი, თავისი სიმბოლური შინაარსით, მნათობებზე ბიბლიურ შეხედულებას წარმოადგენს. ვფიქრობ, ყოველივე აღნიშნულის გათვალისწინებით უფრო გამოიკვეთა შვიდიანის საკრალურობა და ნათელი გახდა - რატომ ხდება ყველაფერი შვიდ ღამეს და არა რვა, ცხრა ან თორმეტ ღამეს. გრიგოლ რობაქიძემაც შენიშნა შვიდიანის განსაკუთრებული დატვირთვა და თამაზის („ჩაკლული სული“) მეშვეობით დაუკავშირა რწმენისა და იმედის აღდგინებას და რაც მთავარია - ნიცშეს ცნობილ გამონათქვამს „ღმერთი მოკვდა“. მწერალი პირდაპირ აღნიშნავს „ჩაკლულ სულში“, რომ თამაზს ალბათ, შვიდიანის სემიტურ-ირანული საიდუმლო სჯეროდაო და ნათელი ხდება მისი დამოკიდებულებაც; ავტორმა ხომ უძველესი ისტორია დაუკავშირა თანამედროვეს, გილგამეშის ნაწილები კი - თანამედროვეთა პირველქმნილ სუნთქვას. უფრო საინტერესო კი ისაა, რომ დასახელებული ციფრი ათასწლეულებისა თუ საუკუნეების შემდგომაც კი ინარჩუნებს სიმბოლურ დატვირთვას. ნოდარ ციციშვილის „ბარამგურიანში“, რომელსაც კ. კეკელიძემ „შვიდი მთიებიც“ სამართლიანად უწოდა, იმდენად ხშირადაა ეს ციფრი ნახსენები, რომ მხოლოდ რამდენიმე მაგალითს მოვიხმობ, რომლებიც ჩემთვის განსაკუთრებით საყურადღებო აღმოჩნდა. „შვიდ დღე სუფრა-აუღებლად სვეს, წართეს და ლხინი ნახეს...“ - იმ პერიოდში, მოლხენას დიდი სიმბოლური დატვირთვა ჰქონდა, განსაკუთრებით, ბრძოლის შემდგომს, რადგან წარმოადგენდა ძალის აღმდგენ და გამამხნევებელ პროცესს, როგორც ეს რუსთველთანაა. ასევე ვკითხულობთ : „მოაწვივნა დიდებულნი, შვიდ დღე-ღამე სმად იჯდომა“, და სხვა. უფრო მეტად კი თვალშისაცემია შემდეგი ადგილი: „შვიდი სრა და შვიდი ბაღი შვიდთა ცათა იყო მსგავსი“. ამასთან დაკავშირებით პირველ რიგში გვახსენდება ნესტანის შვიდი ცა: „რისხვით მობრუნდა ბორბალი ჩვენ ზედა ცისა შვიდისა“, რაც ჩემი აზრით, გულისხმობს მეშვიდე ცაზე არსებულ მეშვიდე მნათობს - კრონოსს, იგივე ზუალს, თანამედროვე ტერმინოლოგიით, სატურნს. ის ხომ ურანის აღმოჩენამდე ითვლებოდა ბედის განსხეულებად, ბედისწერად. როგორც თვლიან, ის კარმის მანიშნებელი პლანეტაა; როცა ადამიანი ბედს ეხვეწება, უკანასკნელად ჩავდივარ შენგან საგმობ საქციელს, მეტს აღარ ვიზამო, კრონოსი არ აქცევს მას ყურადღებას და ბუმერანგის ძალას გეომეტრიული პროგრესიით განაგრძობს. და ვინაიდან, ეს ადამიანთა ყოველდღიურობის ნაწილი თუ არაა, ცხოვრებაში რამდენჯერმე მაინც ხდება, რუსთველს, ყველაფერთან ერთად კარგ ფსიქოლოგს, აღნიშნული ყურადღების მიღმა არ დარჩენია. ნიშანდობლივია შემდეგიც, რომ ანზ და დუსის გამოკვლევით, ნოსაირთა შეხედულება სულის მიერ მეტაფსიქოზის შვიდი საფეხურის გავლის შემდეგ ადამიანი ვარსკვლავებამდე ავა, ანუ იქ, სადაც თავდაპირველად იმყოფებოდა. აღნიშნული კი ემთხვევა სპარსულ რწმენას და ვინაიდან, რუსთველის პერსონაჟები მუსულმანური სამყაროს რეალური თუ არა, ფორმალური წევრები მაინც არიან, უცნაური არ უნდა იყოს შვიდი ცის მოხმობა. თვით ევროპული ლიტერატურის მნიშვნელოვანი წარმომადგენელი, დანტე „ღვთაებრივ კომედიაში“ წარმოგვიდგენს შვიდ საფეხურს (1 - ზვავნი და ამპარტავანნი, 2 - შურიანნი. 3 - მრისხანენი. 4 - ზარმაცნი, 5 - ძუნწები, 6 - გაუმაძღარნი, 7 - ავხორცნი) , რომლის გავლის შემდეგაა სააქაო სამოთხე. სწორედ ამ შვიდი საფეხურის შემდეგ დაინახავს ავტორი ბეატრიჩეს, უკვე ღვთისმშობლად ქცეულ წმინდა ქალს, რომელიც მას ცათა შინა წაიყვანს. აღსანიშნავია ისიც, რომ ავთანდილი დახმარებას შვიდ მნათობს სთხოვს, რომლებიც წარმოადგენენ მნათობ ღმერთს, ვინაიდან, როგორც ვ. ნოზაძე აღნიშნავს, ეს გალობა ასტროლოგიურ თეოლოგიაზეა დამყარებული. თვით „ქართლის ცხოვრებაში“ თამარ მეფე „შვიდმნათობიერადაა“ მოხსენიებული, რაც გარკვეული დატვირთვის მატარებელიც უნდა იყოს. ხაზი გავუსვათ კიდევ რამდენიმე გარემოებას: „ამად რომე შეცოდება შვიდ-გზის თქმულად შესანდობლად“, „შვიდისა წლისა შეიქმნა ქალი წყნარი და ცნობილი“, „გამოჩნდა მუნით მინდორი სავალი დღისა შვიდისა“... ტყუილად ისიც როდია მოხსენიებული, რომ მთვარე ლევისას მეოთხედს რომ აღწევს, მხოლოდ შვიდი დღის შემდეგ განსრულდება. ესეც ერთგვარი სიმბოლოა ადამიანური იმ სრულყოფისა, რომელსაც მოაქვს საკაცობრიო ბედნიერება . „ტარიელს და ცოლსა მისსა მიხვდა მათი საწადელი - შვიდი ტახტი სახელმწიფო, საშვებელი გაუცდელი.“ რადგან, რუსთველის მოტივი იდეალურობისკენ სწრაფვაში მდგომარეობს, გასაკვირი არაა შვიდიანის ხშირი გამოყენება. ისაა სიმბოლო სრულყოფისა, ადამიანობაზე ამაღლებისა და იმ მწვერვალამდე მიღწევისა, რომელიც მიწიერისა და ზეციერის გასაყარს აერთებს და რომელიც ქმნის „ვეფხისტყაოსნისებურ“ „საუკეთესო საშუალს“. ვფიქრობ, „გილგამეშიანმა“ თითოეული მკითხველი ფეხზე დაგვაყენა, როგორც დედამ ექვსი თვის წმინდა მარიამი, რომელმაც სწორედ შვიდი ნაბიჯის გავლის შემდეგ მიაღწია დედის კალთას და შემდგომი პერიოდის მწერლობაშიც გადმოიტანა ციფრთა სიმბოლიკა, შეიძლება, ითქვას, შექმნა აქადური, ქართული და ზოგადსაკაცობრიო სრულყოფა ექვსიდან შვიდიანისკენ.
0
149
შეფასება არ არის
ავტორი:მარიამ რაქვიაშვილი
მარიამ რაქვიაშვილი
149
  
კომენტარები არ არის, დაწერეთ პირველი კომენტარი
0 1 0